ROI واقعی ERP | محاسبه بازگشت سرمایه ERP در شرکت های تولیدی و بازرگانی

چگونه ROI ERP واقعی را محاسبه کنیم؟

همواره یکی از پر تکرارترین سوالات مدیران عامل، مدیران مالی و مدیران عملیات این است: “ERP واقعا برای شرکت ما صرفه اقتصادی دارد؟”

واقعیت این است که بسیاری از محاسبات ROI ERP که در جلسات فروش یا بروشور ها ارائه می‌شود، واقعی، قابل اتکا و متناسب با شرکت‌های ایرانی نیست. اعداد همیشه جذاب هستند اما وقتی پروژه وارد فاز اجرا می‌شود، مدیران با هزینه‌ها، چالش‌ها و پیچیدگی‌هایی مواجه می‌شوند که قبلا در هیچ اکسل یا ارائه‌ای، دیده نشده بود.

ما قصد داریم در این مقاله، بدون شعار و اغراق، توضیح دهیم که ROI ERP (بازگشت سرمایه ERP) واقعا چیست؟ چه هزینه هایی معمولا نادیده گرفته می‌شوند؟ بازگشت سرمایه ERP در عمل چگونه رخ می‌دهد؟ چگونه یک شرکت تولیدی یا بازرگانی می‌تواند تصمیم آگاهانه‌تری بگیرد؟

 

مفهوم ROI در ERP؛ فراتر از یک عدد

ROI یا بازگشت سرمایه در ERP صرفا یک فرمول مالی نیست. در پروژه‌های واقعی ERP، ROI یعنی:

• کاهش تصمیمات اشتباه مدیریتی
• افزایش شفافیت عملیاتی
• کاهش اتلاف منابع انسانی و مالی
• ایجاد زیرساخت رشد

اشتباه رایج اکثریت این است که بازگشت سرمایه ERP را فقط به شکل زیر می‌بینند:

(سود − هزینه) ÷ هزینه

درحالی که در ERP، بخش مهمی از سود، غیر مستقیم، تدریجی و البته وابسته به نحوه پیاده سازی است. شرکتی که ERP را صرفا نصب می‌کند، با شرکتی که فرآیند‌هایش را بازطراحی می‌کند، ROI کاملا متفاوتی خواهد داشت.

 

اجزای هزینه پیاده‌سازی ERP

از عمده‌ترین دلایل نارضایتی مدیران از ERP این است که در ابتدای مسیر، فقط بخشی از هزینه‌ها دیده می‌شود. بطور کلی پیاده سازی ERP هزینه‌های متفاوتی دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:

هزینه لایسنس نرم افزار

هزینه لایسنس نرم افزار، همان عددی است که در مذاکرات اولیه مطرح می‌شود ولی در اکثر پروژه ها 40 تا 50 درصد کل هزینه ERP را تشکیل می‌دهد. بسته به تعداد کاربران، ماژول‌ها و توسعه‌ها تغییر می‌کند.

هزینه پیاده سازی و استقرار

در شرکت‌های تولیدی و بازرگانی ایرانی، معمولا این بخش پرچالش‌ترین قسمت هر پروژه ERP است. این بخش شامل:

• تحلیل فرآیند‌ها
• تنظیم گردش کار‌ها
• تطبیق نرم افزار با واقعیت کسب و کار و…

می‌شود.

ROI پیاده‌سازی ضعیف => منفی، حتی اگر نرم افزار خوب باشد.

 

هزینه آموزش و درگیرشدن منابع انسانی

ERP زمان می‌گیرد و کارکنان باید: آموزش ببینند – اشتباه کنند – اصلاح شوند.
که این یعنی افت بهره‌وری موقت که اگر در محاسبه ROI دیده نشود، تصمیم‌گیری را دچار مشکل می‌کند.

 

هزینه‌های پنهان ولی واقعی

• مقاومت کارکنان
• دوباره کاری داده‌ها
• اصلاح داده‌های اشتباه اولیه
• وابستگی به تیم پشتیبانی

تمامی این موارد، هزینه‌هایی هستند که در هیچ پیش‌فاکتوری نمی‌آیند اما مستقیما روی بازگشت سرمایه اثر دارند.

 

 

مزایای مالی کوتاه مدت و بلند مدت ERP

 

مزایای کوتاه مدت ERP (6 تا 12 ماه)

در شرکت‌هایی که ERP درست پیاده سازی شده باشد در همان ماه های ابتدایی موارد مثبتی نظیر:

• کاهش خطاهای ثبت اطلاعات
• کنترل بهتر موجودی
• کاهش زمان بستن حساب‌ها
• شفافیت فروش و خرید و…

به چشم می‌آیند که این مزایا معمولا اولین نشانه‌های بازگشت سرمایه ERP هستند.

مزایای بلند مدت ERP (1 تا 3 سال)

ROI واقعی ERP معمولا در بلند مدت با نتایجی همچون:

• تصمیم‌گیری مبتنی بر داده
• کاهش وابستگی به افراد کلیدی
• امکان مقیاس پذیری کسب و کار
• آمادگی برای رشد یا سرمایه‌گذاری و…

نشان داده می‌شود. در واقع شرکت‌هایی که ERP را استراتژیک دیده اند و نه پروژه IT، در این مرحله متوجه تفاوت می‌شوند.

 

نمونه محاسبه بازگشت سرمایه برای شرکت تولیدی

فرض کنید یک شرکت تولیدی با سایز متوسط، چالش‌هایی همچون: موجودی راکد بالا، عدم تطابق تولید و فروش، گزارش‌گیری دیر هنگام را دارد.

هزینه‌ها:

لایسنس نرم افزار و پیاده سازی ERP: مبلغ X تومان.

آموزش و زمان صرف شده کارکنان: مبلغ Y تومان.

مزایا قابل اندازه‌گیری:

• کاهش ضایعات تولید
• کاهش خواب سرمایه در انبار
• بهبود برنامه‌ریزی تولید

در تجربه پروژه‌های واقعی، تنها کاهش 10 تا 15 درصدی موجودی راکد می‌تواند بخش قابل توجهی از هزینه ERP را پوشش دهد.

 

نمونه محاسبه بازگشت سرمایه برای شرکت بازرگانی

عمده چالش‌ها در شرکت‌های بازرگانی، مواردی همچون: عدم دید دقیق به سود واقعی هر کالا، خطا در قیمت گذاری، ناهماهنگی فروش، انبار، خرید و مالی می‌باشد.

ERP چگونه ROI ایجاد می‌کند؟

در شرکت‌های بازرگانی، ERP از طریق:

• شفاف‌سازی سود و زیان واقعی
• کاهش خطاهای فروش اعتباری
• کنترل بهتر تعهدات مالی

می‌تواند بازگشت سرمایه خوبی را ایجاد کند. در بسیاری از شرکت‌های بازرگانی، تنها اصلاح فرآیند قیمت‌گذاری و اعتبارسنجی مشتریان، بازگشت سرمایه ERP را در کمتر از 18 ماه ممکن کرده است.

 

چه داده‌هایی برای محاسبه ROI واقعی ERP لازم است؟

برای اینکه محاسبه ROI ERP واقعی، قابل دفاع و همچنین قابل ارائه به هیئت مدیره باشد، حداقل داده‌هایی که به آن‌ها نیاز داریم شامل موارد زیر است:

• وضعیت فعلی فرآیندها.
• هزینه‌های پنهان و آشکار عملیاتی فعلی (نیروی انسانی، دوباره‌کار و خطاها).
• وضعیت موجودی، خواب سرمایه و ضایعات.
• زمان انجام فرآیند‌های کلیدی (خرید، فروش، تولید و مالی).
• نقاط اتلاف منابع.
• نقاط گلوگاهی که باعث تصمیم‌گیری دیرهنگام می‌شود.
• اهداف رشد شرکت در بازه 1 تا 3 سال آینده.

 

درواقع ERP زمانی بازگشت سرمایه واقعی ایجاد می‌کند که:

• متناسب با اندازه و بلوغ شرکت انتخاب شود.
• پیاده سازی درست و بتنی بر فرآیند داشته باشد.
• ERP بعنوان ابزار مدیریت دیده شود نه صرفا یک نرم افزار.
• خروجی آن به تصمیم مدیریتی منجر شود نه فقط گزارش.

 

ROI ERP در یک نگاه

ROI واقعی ERP یعنی مقایسه مجموع هزینه‌های واقعی پیاده‌سازی ERP با مجموع منافع مالی مستقیم و غیرمستقیمی که ERP در بازه 12 تا 36 ماه برای سازمان ایجاد می‌کند.

بطور خلاصه ROI ERP از اجزای زیر تشکیل می‌شود:

• کاهش هزینه‌های عملیاتی
• کاهش خطا و دوباره‌کاری
• بهبود گردش نقدینگی
• افزایش بهره‌وری تصمیم‌گیری

 

یک فرمول ساده برای محاسبه بازگشت سرمایه ERP

ROI ERP = (منافع مالی سالانه − کل هزینه ERP) ÷ کل هزینه ERP

 

نکته مهمی که وجود دارد این است که منافع مالی، صرفا افزایش درآمد نیست، بلکه شامل کاهش هزینه‌ها، کاهش ریسک و جلوگیری از زیان‌های پنهان هم می‌شود.

 

اگر می‌خواهید بدانید ERP در شرایط واقعی شرکت شما چه بازگشت سرمایه‌ای ایجاد می‌کند، بررسی عددی بدون شناخت فرآیندها کافی نیست. یک گفت‌وگوی کارشناسی می‌تواند تصویر واقعی‌تری به شما بدهد. کافیست فرم مربوط به درخواست دمو را پر کنید تا کارشناسان ما در اسرع وقت با شما ارتباط بگیرند.

 

سوالات پرتکرار مدیران درباره ROI ERP

 

آیا بازگشت سرمایه ERP از سال اول قابل مشاهده است؟

در اغلب سازمان‌های تولیدی و بازرگانی، بخش زیادی از ROI در 6 تا 12 ماه نخست دیده می‌شود؛ اما بازگشت سرمایه واقعی، معمولا دربازه 18 تا 36 ماه کامل می‌شود.

 

چرا برخی پروژه‌های ERP باوجود هزینه بالا، ROI ندارند؟

چون تمرکز اصلی صرف نرم افزار می‌شود و نسبت به تحلیل فرآیند، آموزش کاربران و مدیریت تغییر سازمان بی توجهی می‌شود.

 

آیا ERP برای شرکت‌های متوسط هم ROI دارد؟

بله ولی به شرطی که ERP متناسب با اندازه شرکت انتخاب شود و هدف آن شفاف‌سازی و کنترل باشد نه پیچیدگی بیشتر.

 

تفاوت ROI ERP تولیدی و بازرگانی چیست؟

در سازمان‌های تولیدی، ROI بیشتر از محل ضایعات و بهبود برنامه‌ریزی انجام می‌شود؛ اما در سازمان ‌های بازرگانی، از شفافیت سود، قیمت گذاری و کنترل اعتبار مشتریان