درخت محصول (BOM) قلب هر خط تولید است. بیایید نگاهی دقیق به همه آنچه که نیاز است از BOM بدانیم بیندازیم.
ایجاد یک درخت محصول اولین گام برای شروع تولید است. اگر در تولید تازهکار هستید یا دربارهی BOM سردرگم هستید — اینکه دقیقاً چیست، چرا استفاده میشود، چه انواعی دارد — این مقاله به شما کمک میکند بسیاری از این مفاهیم و چند نکتهی دیگر پیرامون BOM را درک کنید.
درخت محصول یا BOM یک سند شناختهشده و پرکاربرد در تولید و مدیریت زنجیرهی تأمین است.
به زبان ساده، درخت محصول مثل دستور پخت برای پخت یک غذا است. تصور کنید یک دستور برای غذای مورد علاقهتان دارید. برای آماده شدن غذا نیاز به لیست مواد و دستورالعملهایی دارید که روی مواد انجام میشوند.
به همین ترتیب، BOM شامل فهرست و مقادیر مواد اولیه، زیرمجموعهها، انواع قطعات، مراحل و اطلاعات مرتبط دیگر برای رسیدن به محصول نهایی است. BOM ها ماهیت سلسلهمراتبی دارند، یعنی میتوانند چند سطح داشته باشند. در چرخهی تولید، BOM مثل نقشهی ساخت محصول نهایی عمل میکند و بنابراین مهمترین سند در هر چرخهی تولید یا برنامهریزی نیازمندیهای مواد (MRP) است.
BOM همچنین ابزار ارتباطی بین مشتری، مدیر تولید و کارگران خط تولید است تا نیازمندیها را مشخص کند و میتواند برای محصولاتی که برای انبار تولید میشوند، محصولاتی که تولید سفارشی هستند، یا محصولاتی با مشخصات خاص، ایجاد شود. در هر روشی که تولید کنید، BOM همیشه کاربرد دارد.
این موضوع مانند پرسیدن این سؤال است: «چرا برای آشپزی نیاز به دستورپخت دارید؟». بدون دستور هم میتوان غذا پخت، اما آیا کیفیت خوبی خواهد داشت؟
به طور خلاصه، بدون BOM هیچ سند استانداردی برای رجوع در فرآیند تولید وجود ندارد. کل چرخهی تولید با BOM آغاز میشود.
داشتن BOM هرگونه ابهام در کف کارخانه را از بین میبرد و همه را همسو میکند. مزایای دیگر عبارت اند از:
با اینکه BOM یک سند استاندارد است، اما در شرایط مختلف انواع متفاوتی دارد. این تفاوتها به دلیل نوع مواد اولیه، ماهیت محصول نهایی و غیره ایجاد میشوند:
همانطور که از نامش پیداست، BOM تکسطحی فقط شامل یک سطح از مواد اولیه است که مستقیماً برای تولید محصول نهایی استفاده میشوند. برای خطوطی استفاده میشود که مواد اولیه از قبل پردازش شدهاند یا محصول ساده است. مثال: تولید حوله با بافتن نخ، دوخت و برش.
معمولاً توصیه نمیشود BOM پس از استفاده تغییر داده شود. اما در برخی صنایع، قطعات مختلف ممکن است در دستههای متفاوت محصولات بهکار روند. مثال: سرورها، رایانهها، خودروها و گوشیهای هوشمند که بر اساس منطقه سختافزار یا نرمافزار متفاوتی دارند. این صنایع به انعطاف بالا در پیکربندی BOM نیاز دارند. قطعات ممکن است به طور مکرر اضافه، حذف یا جایگزین شوند.
یادتان هست گفتیم BOMها سلسلهمراتبی هستند؟ این موضوع ما را به مفهوم BOM چندسطحی میرساند.
در تولید محصولات پیچیدهتر، ابتدا زیرمجموعهها ساخته میشوند و سپس به هم متصل میگردند تا محصول نهایی شکل بگیرد.
مثال: در تولید یخچال، پس از تأمین مواد اولیه (مثل فیوز، تایمر، کویل خنککننده، کندانسور، لولهها و غیره)، زیرمجموعهها مثل واحد کمپرسور یا واحد قدرت ساخته میشوند. هر کدام یک زیرمجموعه BOM و فرآیند تولید مخصوص خود را دارند.
بنابراین، BOM یخچال شامل:
این ساختار BOM چندسطحی نام دارد. در این ساختار یک رابطهی والد-فرزند از بالا به پایین بین سطوح مختلف وجود دارد.
اینکه BOM شما شامل عملیات باشد یا نه، بستگی به نوع فرآیند تولید شرکت شما دارد. منظور از «عملیات» هر مرحله یا اقدامی است که باید برای پردازش بیشتر مواد اولیه یا زیرمجموعهها در فرآیند تولید انجام شود.
مثال: در تولید سیمهای برق، عملیات میتواند به شکل زیر باشد:
چنین عملیاتهایی برای شرکتهایی که فقط مونتاژ ساده انجام میدهند (مثلاً چسباندن قطعات مبلمان) لازم نیست. اما در خطوط تولید پیچیده با چندین ایستگاه کاری، ثبت و پیگیری عملیات برای رسیدن به محصول نهایی بسیار مهم است.
علاوه بر اینکه BOM نقشهی تولید است، برای محاسبهی هزینهی نهایی تولید نیز ضروری است. بسته به فرآیند تولید، هزینههای مختلفی دخیل هستند و به همین دلیل معمولاً استفاده از نرمافزار توصیه میشود.
انواع هزینهها شامل:
در ERP چارچوب، هزینههای عملیاتی به صورت خودکار از عملیات و ایستگاههای کاری محاسبه میشوند.
استفاده از یک سیستم ERP مانند چارچوب برای ایجاد و مدیریت درخت محصول (BOM) بسیار سادهتر و سریعتر است.
ساختار BOM به صورت پیشفرض ایجاد میشود، همهی گزینههای پیکربندی در دسترس هستند، اقلام و عملیات را میتوان مستقیماً از رکوردها فراخوانی کرد. همچنین، به محض وارد کردن هزینهی مواد و هزینهی عملیات (برای بخشهایی مثل برق و سوخت)، محاسبهی هزینهها بهصورت خودکار انجام میشود.
همانطور که بررسی کردیم، BOM ستون فقرات هر فرآیند تولیدی است.
دیدیم که BOM چیست، چرا اهمیت دارد، انواع مختلف آن کدام است و چه فعالیتهایی در اطراف BOM در یک خط تولید انجام میشود. سپس بهطور خلاصه به مفاهیمی مانند مقایسهی BOM، جستجوی BOMها و مثالهایی از BOM پرداختیم.
معمولاً خیر، این کار به طور معمول استاندارد نیست. هر BOM پس از استفاده باید بهطور یکتا با محصول ساختهشده قابل شناسایی باشد. با این حال، اگر صنعت شما نیاز داشته باشد BOM مرتب تغییر می کند (مثل BOM پیکربندیشونده).
گاهی اوقات کالا اصلی در دسترس نیست. در چنین مواقعی میتوان از یک کالا جایگزین با ویژگیهای مشابه استفاده کرد. برای مثال، استفاده از فولاد آلیاژی به جای فولاد کربنی. در چارچوب قابلیتی به نام الگوی BOM وجود دارد که مدیریت BOMهای مربوط به انواع مختلف یک محصول را آسان میکند.
از آنجایی که BOM ذاتاً سلسلهمراتبی است و شامل زیرمجموعهها میشود، مواد اولیه میتوانند گروهبندی یا جدا شوند.
گروه نرمافزاری چارچوب | ارائهدهنده راهکارهای یکپارچه ERP برای سازمانها و کسبوکارها. با تمرکز بر یکپارچهسازی ارکان سازمان، بهینهسازی فرآیندها و افزایش بهرهوری، در مسیر رشد و توسعه پایدار همراه شما هستیم.
